პროკურატურა: სტრასბურგის გადაწყვეტილებით, კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ე.წ კორტების სპეცოპერაციის საქმეზე მსჯავრდებული პირების მიმართ წარმოებული სისხლისსამართლებრივი პროცესები წარიმართა ევროპული სტანდარტების სრული დაცვით

ფოტო: საქართველოს პროკურატურა
საქართველოს პროკურატურა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ, ე.წ კორტების სპეცოპერაციის საქმეზე გამოქვეყნებული გადაწყვეტილების თაობაზე განცხადებას ავრცელებს.
მათივე ცნობით, სტრასბურგის სასამართლოს დღევანდელი გადაწყვეტილებით, კიდევ ერთხელ დადასტურდა რომ ე.წ კორტების სპეცოპერაციის საქმეზე მსჯავრდებული პირების მიმართ წარმოებული სისხლისსამართლებრივი პროცესები, წარიმართა საქართველოს კანონმდებლობისა და ევროპული სტანდარტების სრული დაცვით.
„ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ე.წ კორტების სპეცოპერაციასთან დაკავშირებით, საქმეზე – „ფირცხალავა და ცააძე საქართველოს წინააღმდეგ“ გადაწყვეტილება გამოაქვეყნა.
საზოგადოებას შევახსენებთ, რომ საქმე ეხება 2006 წლის 2 მაისს ჩატარებულ ე.წ კორტების სპეცოპერაციას, რომელიც ზურაბ ვაზაგაშვილის და ალექსანდრე ხუბულოვის მკვლელობით დასრულდა, ხოლო ავტომანქანაში მყოფმა კიდევ ერთმა პირმა მძიმე დაზიანებები მიიღო. აღნიშნულ სპეცოპერაციაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს მაშინდელი 50-მდე თანამშრომელი მონაწილეობდა, რომლებმაც ავტომანქანაში მყოფი პირების მიმართ ასზე მეტი გასროლა განახორციელეს.
მომხდარ ფაქტზე, 2012 წლის დეკემბერში საქართველოს პროკურატურის მიერ, განახლებული გამოძიების ფარგლებში, დამამძიმებელ გარემოებებში განზრახ მკვლელობის, მტკიცებულებათა ფალსიფიკაციის, განზრახ უკანონო დაკავების ბრალდებით შინაგან საქმეთა სამინისტროს არაერთი ყოფილი თანამშრომელი გასამართლდა, მათ შორის არიან შსს ცენტრალური კრიმინალური პოლიციის დეპარტამენტის დირექტორის ყოფილი მოადგილე ირაკლი ფირცხალავა და ამავე დეპარტამენტის სამძებრო სამმართველოს უფროსის მოადგილე - გიორგი ცააძე. კერძოდ: 2015 წლის 30 ოქტომბერს, თბილისის საქალაქო სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენით, ირაკლი ფირცხალავა დამნაშავედ იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლით, ჯგუფურად, ორი ან მეტი პირის განზრახ მკვლელობის ორგანიზების ფაქტზე, ისეთი საშუალებით, რაც განზრახ უქმნის საფრთხეს სხვათა სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას და საბოლოო სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 12 წლით თავისუფლების აღკვეთა. ამავე განაჩენით, დამანაშავედ იქნა ცნობილი გიორგი ცააძე საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლით, ჯგუფურად, ორი ან მეტი პირის განზრახ მკვლელობის ფაქტზე და მასაც საბოლოო სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 12 წლით თავისუფლების აღკვეთა. მომჩივნები ევროპული სასამართლოს წინაშე ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის (საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება) ფარგლებში დაობდნენ რომ ეროვნული სასამართლოების მიერ მათ მიმართ გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენი ეფუძნებოდა მხოლოდ სპეციალური ძალების წარმომადგენლების არასანდო და უკანონოდ მოპოვებულ ჩვენებებს. მომჩივნები ამტკიცებდნენ, რომ დაუშვებელი მტკიცებულებების გაზიარებით და ამ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, ეროვნულმა სასამართლოებმა დაარღვიეს საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება. ირაკლი ფირცხალავა კონვენციის მე-6 მუხლის ფარგლებში, ასევე დაობდა დაცვის მხარის მოწმეების სასამართლოში გამოცხადებისა და მათი დაკითხვის შეუძლებლობის საკითხებზე. ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მტკიცებულებები მომჩივნების წინააღმდეგ, მათ შორის სპეციალური ძალების წარმომადგენელი 7 მოწმის ჩვენება, გამოკვლეული იქნა საჯარო სასამართლო სხდომაზე, მომჩივნების და მათი წარმომადგენლების თანდასწრებით, რომელთაც ჰქონდათ შეუზღუდავი შესაძლებლობა, მონაწილეობა მიეღოთ მათ დაკითხვაში.
ასევე, დაცვის მხარეს ჰქონდა სრული შესაძლებლობა სასამართლოში წარედგინათ საკუთარი პოზიციები და რელევანტური მტკიცებულებები. სასამართლომ ასევე დადასტურებულად მიიჩნია, რომ პროკურატურის მოწმეების სადავო ჩვენებები არ წარმოადგენდა მომჩივანთა მსჯავრდებისთვის ერთადერთ და გადამწყვეტ მტკიცებულებას, საქმეში სახეზე იყო მტკიცებულებათა კომპლექსური ერთობლიობა, მათ შორის დამოუკიდებელი თვითმხილველ მოწმეთა ჩვენებები და ექსპერტიზის დასკვნები, რომელსაც დაეყრდნო ეროვნული სასამართლოების განაჩენი.
სტრასბურგის სასამართლომ ჩათვალა, რომ ეროვნულმა სასამართლოების დასაბუთება აპლიკანტების პოზიციებთან მიმართებაში არის დასაბუთებული, განაჩენი ეყრდნობა მტკიცებულებათა მთელ რიგ ერთობლიობას და მათ მიმართ განხორციელებული მართლმსაჯულება იყო სამართლიანი.
აღსანიშნავია, რომ სასამართლო განხილვების ეტაპზე, მსჯავრდებულები ირაკლი ფირცხალავა და გიორგი ცააძე, ასევე მისი უფლებადამცველები არაერთგზის მიუთითებდნენ, რომ საქართველოს პროკურატურის მხრიდან ადგილი ჰქონდა მიკერძოებულ დევნას და არ არსებობდა არანაირი მტკიცებულება., რაც მათ დანაშაულში მონაწილეობას ადასტურებდა.
სტრასბურგის სასამართლოს დღევანდელი გადაწყვეტილებით, კიდევ ერთხელ დადასტურდა რომ ე.წ კორტების სპეცოპერაციის საქმეზე მსჯავრდებული პირების მიმართ წარმოებული სისხლისსამართლებრივი პროცესები, წარიმართა საქართველოს კანონმდებლობისა და ევროპული სტანდარტების სრული დაცვით და საქმეში არსებობდა გამოძიების მიერ მოპოვებული და შეკრებილი კომპლექსური, ურთიერთშეთანხმებულ მტკიცებულებათა ერთობლიობა, რასაც დასაბუთებულად და კანონიერად ეყრდნობოდა სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენები.
ასევე, როგორც საზოგადოებისათვის ცნობილია, ჩატარებულ სპეცოპერაციასთან დაკავშირებით, სტრასბურგის სასამართლომ კიდევ ერთი გადაწყვეტილება 2019 წლის 18 ივლისს მიიღო, საქმეზე ,,ვაზაგაშვილი და შანავა საქართველოს წინააღმდეგ“. სასამართლოს განცხადებით, 2006 წლის 2 მაისს ჩატარებული სპეცოპერაციის დროს პოლიციის მიერ გამოყენებული ძალა, რამაც ზურაბ ვაზაგაშვილის მკვლელობა გამოიწვია, არც პროპორციული და არც აუცილებელი ყოფილა.
სტრასბურგის სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქმეზე პირველადი გამოძიება წარიმართა მთელი რიგი დარღვევებით, რაც დაადასტურა კიდეც 2012 წლის დეკემბერში განახლებული გამოძიების შედეგებმა. ხსენებული გადაწყვეტილებით, ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ როგორც ე.წ კორტების სპეცოპერაციის ჩატარებისას, ასევე ამ ფაქტის პირველადი გამოძიების დროს, ადგილი ჰქონდა ევროპული კონვენციის მე-2 მუხლის (სიცოცხლის უფლება) როგორც არსებით, ასევე პროცედურულ დარღვევას“, - აღნიშნულია გავრცელებულ ინფორმაციაში.
ყველა სიახლე

28 მაისი 2023, 21:01
მსოფლიო
თურქეთის უმაღლესი საარჩევნო კომისია: წინასწარი შედეგებით, თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნებში ერდოღანი ლიდერობს
„თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში დათვლილია 54,60%. აქედან რეჯეფ თაიფ ერდოღანს ხმების 54,47% ერგო, ქემალ კილიჩდაროღლუს კი 45,53%“, - განაცხადეს კომისიაში ჩატარებულ ბრიფინგზე.

28 მაისი 2023, 21:00
პოლიტიკა
ირაკლი კობახიძე: კოლექტიური „ნაცმოძრაობის“ შუაშისტებად პოზიციონირება სრული სიყალბე იქნება
კოლექტიური „ნაცმოძრაობის“ შუაშისტებად პოზიციონირება სრული სიყალბე იქნება, - ამის შესახებ „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ „იმედის კვირას“ „ნაციონალური მოძრაობასთან“ დაახლოებულ, რადიკალურ ოპოზიციაზე საუბრისას განუცხადა.

28 მაისი 2023, 20:41
საზოგადოება
ზაზა შათირიშვილი: საზოგადოებასა და ფართო გაგებით „ნაცმოძრაობას“ შორის მოლაპარაკება და მორიგება შეუძლებელია
„საზოგადოებასა და ფართო გაგებით „ნაცმოძრაობას“ შორის მოლაპარაკება და მორიგება შეუძლებელია. ეს არის ძალა, რომელიც წარსულში გვექაჩება. დღეს არ არის ის სიტუაცია, რომელიც 2022 წლამდე იყო. 2022 წელს დაიწყო ომი და არის 2 ვარიანტი: ამ ომში ან უნდა ჩაერთო ან არ უნდა ჩაერთო“, - დასძინა შათირიშვილმა.

28 მაისი 2023, 20:40
პოლიტიკა
გიორგი ვოლსკი რადიკალურ ოპოზიციაზე: ხან ტალახიდან, ხან ნაფთალინიდან, ხან პოლიტიკური ნაგვიდან, პერიოდულად ვიღაცები წამყოფენ თავს და კვლავ ისევ დაპირისპირებაზე, სისხლისღვრაზე, შეჯახებებზე საუბრობენ, როგორც ამას სააკაშვილი აკეთებდა
არ ვიცი რა ვუწოდო: ხან ტალახიდან, ხან ნაფთალინიდან, ხან პოლიტიკური ნაგვიდან, პერიოდულად ვიღაცები წამყოფენ თავს და ისევ კვლავ დაპირისპირებაზე, სისხლისღვრაზე, შეჯახებებზე საუბრობენ, როგორც ამას სააკაშვილი აკეთებდა, - ამის შესახებ პარლამენტის პირველმა ვიცე-სპიკერმა, გიორგი ვოლსკიმ „იმედის კვირას“ გივი თარგამაძის ცნობილ მუქარაზე, ასევე, რადიკალური ოპოზიციის ჩაშლილ გეგმებზე საუბრისას განუცხადა.

28 მაისი 2023, 20:23
პოლიტიკა
მიხეილ სარჯველაძე: საქართველოს კურსი გახლავთ უცვლელი და, რა თქმა უნდა, ის იყურება ევროპისკენ
„მახსოვს, როცა ერთ-ერთი ევროპარლამენტარი დიდაქტიკურად მოგვიწოდებდა საქართველოს ხელისუფლებას და გვახსენებდა საქართველოს კონსტიტუციის 78-ე მუხლს. მაგრამ იქვე აუცილებლად უნდა ეთქვა სიცხადისთვის, რომ ეს ის მუხლია, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციაში სწორედ ამ ხელისუფლებამ ჩაწერა. მნიშვნელოვანია, რომ ეს ყველას ახსოვდეს. მიუხედავად იმისა, რომ 2012 წლის ოქტომბრიდან მოყოლებული ოპოზიცია ამით ატყუებს მთელს საერთაშორისო საზოგადოებას, რომ თითქოს პრორუსულია ეს ხელისუფლება“, - ამბობს სარჯველაძე.

28 მაისი 2023, 19:43
მსოფლიო
Anadolu: ბიულეტენების 71%-ის დათვლის შემდეგ, თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნებში ერდოღანმა ხმათა 54.37% მიიღო
არსებული ინფორმაციით, ამ ეტაპზე ქვეყნის მოქმედმა ლიდერმა ამომრჩეველთა ხმების 54.37% მიიღო. ოპოზიციის წარმომადგენელ ქემალ კილიჩდაროღლუს კი მხარი ამომრჩეველთა 45.63%-მა დაუჭირა.

28 მაისი 2023, 19:30
რეგიონი
გორში, შერეული საბრძოლო ხელოვნებების საერთაშორისო ტურნირზე, მიხეილ საჟინიანმა თურქი მეტოქე 6 წამში დაამარცხა
გორში, პირველად, „შერეული საბრძოლო ხელოვნებების საერთაშორისო ტურნირი GFC 23“ გაიმართა, სადაც უნიკალური შედეგი დაფიქსირდა, - ამის შესახებ აღნიშნულია გორის მუნიციპალიტეტის მერიის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.

28 მაისი 2023, 19:18
მსოფლიო
Anadolu: წინასწარი შედეგებით, თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნებში ერდოღანი ლიდერობს
გამოცემის ინფორმაციით, ამ ეტაპზე დათვლილია ხმათა 55.06%. ამომრჩეველთა 55.80%-მა ხმა ერდოღანს მისცა, მის მთავარ კონკურენტს, ოპოზიციის წარმომადგენელ ქემალ კილიჩდაროღლუს კი მხარი 44.20%-მა დაუჭირა.

28 მაისი 2023, 19:11
მსოფლიო
სერბეთში პრეზიდენტის გადადგომის მოთხოვნით საპროტესტო აქციები იმართება
მომიტინგეები ალექსანდრ ვუჩიჩს ქვეყანაში არასტაბილური გარემოს შექმნაში ადანაშაულებენ. მათი განცხადებით, ამან ქვეყანაში გამოიწვია მასობრივი სროლები, რომლის დროსაც ათობით ადამიანი დაიღუპა, ხოლო რამდენიმე დაშავდა.

28 მაისი 2023, 18:25
პოლიტიკა
შალვა პაპუაშვილი: ვულოცავ სომხეთს პირველი რესპუბლიკის 105 წლის იუბილეს
„ვულოცავ სომხეთს პირველი რესპუბლიკის 105 წლის იუბილეს. ეს ისტორიული დღე აღნიშნავს მნიშვნელოვან თავს თანამედროვე სომხეთში და სომეხი ხალხის გამბედაობისა და მონდომების მოწმობაა. ვუსურვებ ჩვენს მეგობრებს წინსვლას, მშვიდობასა და კეთილდღეობას“, - წერს პაპუაშვილი.

28 მაისი 2023, 18:01
მსოფლიო
თურქეთში, საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში ხმის მიცემა დასრულდა
თურქეთში, საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურში ხმის მიცემა დასრულდა და ქვეყნის მასშტაბით ყველა საარჩევნო უბანი დახურულია. ამის შესახებ BBC წერს.

28 მაისი 2023, 17:52
პოლიტიკა
„ქართული ოცნების“ თბილისის კონფერენციაზე ვაკის, საბურთალოსა და კრწანისის პარტიული ორგანიზაციების თავმჯდომარეები და ბიუროს წევრები აირჩიეს
„ქართული ოცნების“ ვაკის ორგანიზაციას საპარლამენტო უმრავლესობის წევრი ნოდარ ტურძელაძე უხელმძღვანელებს. საბურთალოს ორგანიზაციას - საბურთალოს რაიონის გამგებელი - გაიოზ ვასაძე; კრწანისის ორგანიზაციას - საპარლამენტო უმრავლესობის წევრი ბექა ოდიშარია.

28 მაისი 2023, 17:44
პოლიტიკა
ევროპარლამენტარი მიკ უოლესი: საქართველომ თავად უნდა გადაწყვიტოს საკუთარი მომავალი და ევროკავშირში გაწევრიანებაც, მით უფრო, თუ ეს მოსახლეობის უმრავლესობას სურს
საქართველომ თავად უნდა გადაწყვიტოს საკუთარი მომავალი და ევროკავშირში გაწევრიანებაც, მით უფრო, თუ ეს მოსახლეობის უმრავლესობას სურს, - განაცხადა თბილისში საერთაშორისო კონფერენციის „თანამედროვეობა როგორც კრიზისი“ მონაწილემ, ევროპარლამენტარმა, მიკ უოლესმა ჟურნალისტებთან საუბრისას.

28 მაისი 2023, 17:43
პოლიტიკა
ჯო ბაიდენი: ჩვენ ერთად ვდგავართ საქართველოს ევროატლანტიკურ სივრცეში გაწევრიანებისთვის - აშშ განაგრძობს საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერას და რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ საქართველოს გვერდით იქნება
ჩვენ ერთად ვდგავართ საქართველოს ევროატლანტიკურ სივრცეში გაწევრიანებისთვის, რაშიც ევროკავშირისა და ნატოსკენ ნაბიჯებიც იგულისხმება. ამის შესახებ, საქართველოს დამოუკიდებლობის დღესთან დაკავშირებით, ამერიკის პრეზიდენტის, ჯო ბაიდენის წერილშია ნათქვამი, რომელიც მან საქართველოს პრეზიდენტ სალომე ზურაბიშვილს გაუგზავნა.

28 მაისი 2023, 17:36
პოლიტიკა
ევროპარლამენტარი კლერ დეილი: კანდიდატის სტატუსის მინიჭების პროცესი გეოპოლიტიკურად იყო გამოყენებული. საქართველოც გეოპოლიტიკური სიტუაციის გამო დაიჩაგრა და არა იმის გამო, რომ რაიმე არ გააკეთა
„სამწუხაროდ, კანდიდატის სტატუსის მინიჭების პროცესი გეოპოლიტიკურად იყო გამოყენებული. საქართველოც გეოპოლიტიკური სიტუაციის გამო დაიჩაგრა და არა იმის გამო, რომ რაიმე არ გააკეთა. როგორც მე ვარ ინფორმირებული, საქართველოსაც ისევე ელიან ევროპარლამენტში, როგორც სხვა ქვეყნებს. ბევრი პრობლემაა ევროკავშირშიც. ვნახოთ, რა მოხდება ოქტომბერში. არიან ძალები, რომლებიც იყენებენ საქართველოს და ქართველ ხალხს საკუთარი მიზნებისთვის, რაც არ მოეწონებათ ქართველებს. თუ გინდათ ევროკავშირში გაერთიანება, ეს მოხდება, თუმცა არა სუვერენიტეტისა და ღირებულებების სანაცვლოდ. ჩემი საქმე არ არის სხვა ქვეყნის მთავრობა ვაკრიტიკო. საკუთარ ქვეყანაში და ევროპის ქვეყნებშიც ბევრი პრობლემაა. ჩემი აზრით, მთავრობის შეფასება ხალხის ფუნქციაა და არა ჩემი. ბევრი თამაშობს და იყენებს ევროპარლამენტს მთავრობის შესაცვლელად. ეს არ არის სწორი და არ უნდა იყოთ ტოლერანტული ამის მიმართ“, - აღნიშნა ევროპარლამენტარმა კლერ დეილიმ.

28 მაისი 2023, 17:35
ეკონომიკა
არჩილ თალაკვაძე: თუ ოპოზიცია მხარს არ დაუჭერს იუსტიციის საბჭოს სრულად დაკომპლექტებას, ევროპელ კოლეგებს მივაწვდით არგუმენტაციას, რის გამო ვერ მივიდა საკითხი ბოლომდე. დარწმუნებული ვარ, ეს არგუმენტები გაზიარებული იქნება
საპარლამენტო უმრავლესობის წევრი არჩილ თალაკვაძე აცხადებს, რომ იმ შემთხვევაში, თუ ოპოზიცია მხარს არ დაუჭერს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრულად დაკომპლექტების საკითხს, ხელისუფლება ევროპელ კოლეგებს მიაწვდის სრულ არგუმენტაციას, თუ რის გამო ვერ შესრულდა ეს პუნქტი.

28 მაისი 2023, 17:25
პოლიტიკა
„ქართულმა ოცნებამ“ ვაკის, საბურთალოს და კრწანისის პარტიული ორგანიზაციების კონფერენციები გამართა
„ქართულმა ოცნებამ“ ვაკის, საბურთალოს და კრწანისის პარტიული ორგანიზაციების კონფერენციები გამართა. აირჩიეს რაიონული ორგანიზაციების და ბიუროს წევრები.

28 მაისი 2023, 17:20
პოლიტიკა
ილია დარჩიაშვილი: საქართველოს ხელისუფლებას მონაწილეობა არ მიუღია რუსეთთან არანაირ მოლაპარაკებაში
„საქართველოს ხელისუფლებას მონაწილეობა არ მიუღია არანაირ მოლაპარაკებაში. შესაბამისად, ეს გადაწყვეტილება, განცხადება და პოზიცია, რომელიც საქართველოს მთავრობის მიერ იყო გაჟღერებული, არის მოცემულობა, რომელიც შეგიძლიათ ნახოთ. ამაზე მეტს ვერაფერს გეტყვით“, - განაცხადა დარჩიაშვილმა.

28 მაისი 2023, 17:17
პოლიტიკა
მამუკა მდინარაძე ენმ-ზე: დავალება აქვთ, რომ ყოველ წინადადებაში მინიმუმ ორჯერ, სამჯერ გამოიყენონ სიტყვა - რუსული. რა კონტექსტშიც არ უნდა ატრიალონ მათი ეს საყვარელი სიტყვა, ამას ქართული საზოგადოება არ წამოეგება
წინა ხელისუფლება პირდაპირი მნიშვნელობით იხვეწებოდა სანქციების მოხსნას რუსეთის მხრიდან. ყველაფერს აკეთებდნენ ოკუპაციის შემდეგ იმისთვის, რომ რუსეთთან ურთიერთობა დალაგებულიყო, - ამის შესახებ „ქართული ოცნების“ აღმასრულებელმა მდივანმა, მამუკა მდინარაძემ მედიასთან განაცხადა.

28 მაისი 2023, 17:15
საზოგადოება
ილია მეორე: ბატონი ალექსანდრე ლომთათიძის მოღვაწეობა უკავშირდება ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯების გადადგმას და დამოუკიდებელი საქართველოსთვის საფუძვლის ჩაყრას, რაც საერთო სახალხო ზეიმს წარმოადგენდა
საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრემ, სენაკისა და ჩხოროწყუს მიტროპოლიტმა შიომ (მუჯირი) ყოვლადწმინდა სამების სახელობის საპატრიარქო ტაძარში, ალექსანდრე ლომთათიძის სულის მოსახსენიებელ პანაშვიდზე დამსწრე საზოგადოებას სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის წერილი გააცნო.