„ეს პროცესი უსასრულოდ ვერ გაგრძელდება“

საქართველოს პირველი ღრმაწყლოვანი პორტი, რომელიც ჩინეთსა და ევროპას შორის არსებულ ყველაზე მოკლე მარშრუტზე უნდა აშენდეს და 10 000-კონტეინერიანი გემები უნდა მიიღოს - ანაკლიაა. ეს იდეა 2014 წელს გაცხადდა, 2016-ში უკვე გამარჯვებული კომპანია გამოვლინდა, გაფორმდა ხელშეკრულება და ქვეყნისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის ობიექტის ხორცშესხმამაც სტარტი აიღო. ბოლო 1 წელია, მას შემდეგ, რაც პროკურატურა მამუკა ხაზარაძისა და ბადრი ჯაფარიძის 11 წლის წინანდელი ტრანზაქციით დაინტერესდა, ანაკლიის პროექტის მშენებლობის საკითხი თითქმის ყველა დისკუსიის განუყოფელი ნაწილია. ხელისუფლება ინვესტორის შეუსრულებელ პირობებზე ალაპარაკდა, ინვესტორი კი - იმიჯის შელახვაზე, რაც თავის მხრივ, როგორც „ანაკლიის განვითარების კონსორციუმში“ აცხადებენ, პოტენციურ უცხოელ პარტნიორებს აბრკოლებს. რა ბედი ელის პროექტს, ვინ ან რა უშლის ხელს ანაკლიის პორტის მშენებლობას, ვის ეკისრება პასუხისმგებლობა გაჭიანურებულ პროცესზე? - ამ შეკიტხვებზე „ქრონიკის“ წამყვან თეა სიჭინავას საქართველოს ვიცეპრემიერმა და რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრმა მაია ცქიტიშვილმა უპასუხა.
 

მაია ცქიტიშვილი
ფოტო: რეგიონული განვითარების და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო

ბოლო ერთი წელია აქტიურად განიხილება - ანაკლიის პორტის მშენებლობას ემუქრება თუ არა საფრთხე? ვინ ასრულებს ვალდებულებას და ვინ - ვერ ასრულებს? ვინ არღვევს პირობას და ვინ - არა? მოზიდულია თუ არა პირველი ფაზის დასახურად საჭირო 600 მილიონი დოლარი, თუ ეს თანხა არ არსებობს? მოდით, ყველაფერს თანმიმდევრულად მივყვეთ. კარგი იქნებოდა, რომ მეორე მხარის არგუმენტებიც მოგვესმინა და მამუკა ხაზარაძე ყოფილიყო აქ სტუდიაში, (თუმცა მისგან უარი მივიღეთ, ხაზარაძემ უარის მიზეზად დაასახელა ის, რომ თავად კონსორციუმს უკვე აღარ წარმოადგენს) მაგრამ მე ვეცდები ყველანაირად რა ინფორმაციაც არსებობს, იქიდან გამომდინარე გაგიწიოთ ოპონირება და ამ ძალიან მნიშვნელოვან პროექტზე ამომწურავი ინფორმაცია მივიღოთ. დავიწყოთ ზოგადი საკითხით, დღეს ანაკლიის პორტის მშენებლობა არის თუ არა შეფერხებული და თუ არის, რა მიზეზით?

ამ პროექტთან დაკავშირებით ნამდვილად ძალიან ბევრი საუბარია და ძალიან ინტენსიური დისკუსია, პერიოდულად ცოტა პოლიტიზებულ ხასიათსაც იღებს, თუმცა ყველასთვის მთავარია, რომ ეს პორტი აშენდეს. როდესაც ჩვენ ამ პროექტზე ვსაუბრობთ, როცა ვსაუბრობთ იმაზე, ფერხდება თუ არ ფერხდება პროექტი, ან ემუქრება თუ არა საფრთხე ანაკლიის პროექტის განხორციელებას, სახელმწიფოს მხრიდან მთავრობის პასუხი არის ის, რომ ანაკლიის პორტი უნდა აშენდეს და ის აუცილებლად აშენდება. შესაბამისად, ნებისმიერი სახის დისკუსია ამ თემასთან დაკავშირებით, ვიტყოდი სპეკულაცია, ხანდახან არაჯანსაღი დისკუსია, მთავრობის მიმართ ბრალდებები, თითქოს მთავრობას არ სურს ამ პორტის მშენებლობა, რეალობას არ შეესაბამება. შეგახსენებთ, რომ სწორედ მთავრობა იყო ამ პროექტის განხორციელების ინიციატორი 2014 წელს და ამ პერიოდის განმავლობაში, 2014 წლის შემდეგ ჩვენ ძალიან ინტენსიურად ვართ ჩართული სწორედ იმ პროცესში, რომელიც მიმართულია ამ პროექტის განსახორციელებლად. რაც შეეხება ვალდებულებებს და ვინ ასრულებს ვალდებულებებს და ვინ - არა...

ამას მივყვებით თანმიმდევრობით. დღეს თუკი პროექტი შეფერხებულია, ხელისუფლება ამბობს, რომ ეს არ არის მისი მიზეზით გამოწვეული, თუმცა კონსორციუმი სულ სხვა რამეს ამბობს. კონსორციუმის განცხადებით, ერთადერთი შემაფერხებელი ფაქტორი არის კერძო ინვესტორის კომერციული რისკების დაზღვევასა და 400 მილიონი დოლარის სესხის სრულად უზრუნველყოფაზე შეუთანხმებლობა. ეს არის იმ 8 პუნქტიდან ერთი, რომელზეც ხელისუფლება არ თანხმდება. რატომ არ თანხმდება ამას ხელისუფლება? იმიტომ, რომ კონსორციუმის თქმით, მხოლოდ ეს ერთი საკითხი აფერხებს, პროექტის წარმატებას. იმიტომ არ თანხმდება, რომ თავდაპირველ ხელშეკრულებაში ეს პუნქტი არ ეწერა, თუ იმიტომ, რომ ეს გარკვეულ რისკებს შეიცავს სახელმწიფოსთვის?

ბევრი ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანი კითხვა დასვით და მოდით, თავიდან მივყვეთ ამ საკითხს. იმისთვის, რომ გავერკვეთ, ვინ ასრულებს ვალდებულებებს და ვინ - არა, გავიხსენოთ პირველ რიგში, მხარეთა ვალდებულებები რა იყო. სახელმწიფოს ვალდებულება არის გადასცეს ინვესტორს 1000 ჰექტარი მიწა იმისთვის, რომ ინვესტორმა იქ ააშენოს პორტი და შემდეგ ასევე განავითაროს, უკვე ინვესტორის სურვილით, თავისუფალი ეკონომიკური ზონა. გარდა ამისა, სახელმწიფოს ვალდებულება არის ააშენოს ახალი გზა და რკინიგზა, მიიყვანოს ეს პორტამდე და რა თქმა უნდა, პორტის ამუშავებამდე შეიყვანოს ეს ინფრასტრუქტურა ექსპლუატაციაში. სახელმწიფოს მხრიდან შემდეგი ვალდებულება არის დაეხმაროს ინვესტორს და საკუთარი ფულის სახით 100 მილიონი დოლარის შენატანი განახორციელოს და ასევე ამით პრაქტიკულად სახელმწიფო ამ პროექტის დაფინანსების პროცესშიც იღებს მონაწილეობას. ამ ვალდებულებებს შესრულების ნაწილში რა არის გაკეთებული სახელმწიფოს მხრიდან - სახელმწიფომ უკვე გადასცა 500 ჰექტარი მიწის ნაკვეთი, რისთვისაც 60 მილიონი ლარი უკვე დაიხარჯა ამ მიწების გამოსყიდვაში კერძო მესაკუთრეებისგან; გზასთან დაკავშირებით ამ ეტაპზე არის პროექტირება, რომელიც დასრულდება სექტემბრის ბოლოს და უკვე ნოემბერში ვგეგმავთ, რომ გვყავდეს კონტრაქტორი კომპანია, რომელიც ამ გზის და რკინიგზის მშენებლობას აწარმოებს...

ვადებს არ არღვევს?

მოგყვებით ვადებზეც...

ეს ჩემი შემდგომი კითხვები იყო. მთავარია, ახლა პროექტმა საერთოდ განაგრძოს არსებობა, ხომ?

მე მოგახსენებთ ყველა ამ ვალდებულებაზე და საინტერესოა, შესაბამისად ვინ არღვევს და ვინ ასრულებს ვალდებულებებს.

კი, ბატონო...

რაც შეეხება გზას და რკინიგზას, ჩვენ უკვე ნოემბერში გვეყოლება გამარჯვებული კომპანია, ასეთი გრაფიკით მივდივართ. ვადას რაც შეეხება, გზის და რკინიგზის მოწყობის, ხელშეკრულებით დადგენილი ვადა არის ის, რომ სახელმწიფო არის ვალდებული უზრუნველყოს საგზაო ინფრასტრუქტურის მიყვანა პროექტის ამოქმედებამდე 6 თვით ადრე, მაგრამ არა ნაკლებ, უკვე 4-წლიანი ვადა გვაქვს, მას შემდეგ, რაც დამტკიცებულია გენგეგმა.

პორტის ამოქმედებამდე 6 თვით ადრე - თქვენ თქვენს ვალდებულებას პირნათლად შეასრულებთ?

რა თქმა უნდა, ჩვენ ამ ვალდებულებას შევასრულებთ და ამ მხრივ ჩვენ არავითარი პრობლემა არ გვაქვს. ამ ნაწილშიც გეტყვით, უკვე როცა ბანკებზე დავიწყებთ საუბარს და როდესაც მივყვებით, რომ ჩვენ ასევე დამატებით გარანტიებზეც დავთანხმდით კონსორციუმს. იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო დააგვიანებს გზის მშენებლობას, თუმცა ჩვენ ამას გამოვრიცხავთ, ამ შემთხვევაშიც კი, სახელმწიფო შესაბამის კომპენსაციას გადაუხდის ინვესტორს, მაგრამ ამ საკითხზე ჩვენ საუბარი არ გვექნება. ბოლომდე რომ მივყვეთ ჩვენი მხრიდან ვალდებულებას, რაც შეეხება 100 მილიონი დოლარის შენატანს სახელმწიფოს მხრიდან, ეს თანხა უნდა იყოს ინვესტირებული ამ პროექტში მას შედეგ, რაც კონსორციუმი მოახდენს ამ 600 მილიონის, 520 მილიონის მობილიზებას.

ახლა, 520 მილიონის მობილიზებაზე. ახლა 400 მილიონზე არის საუბარი, რაზეც ხელისუფლება არ თანხმდება. მე გაგაცნობთ იმ არგუმენტს, რაც აქვს კონსორციუმს, რატომ ითხოვენ ტვირთბრუნვის რისკების დაზღვევასა და სესხის უზრუნველყოფას. მათ ოფიციალურ განაცხადში წერია, ტვირთბრუნვა არ არის მხოლოდ პორტზე დამოკიდებული გარემოება, გრძელვადიან პერსპექტივაში ის დამოკიდებული იქნება ქვეყნის მაკრო-ეკონომიკურ ზრდაზე, ან პოლიტიკურ სიტუაციაზე. არსებობს ფაქტორები, რომელთა დაზღვევა  მხოლოდ სახელმწიფოს შეუძლია. რაში არ ეთანხმებით ამ არგუმენტს?

მგონია, იმისთვის, რომ მაყურებელი არ დავაბნიოთ, სჯობს, მივყვეთ ვალდებულების შესრულების ნაწილს. ვალდებულებების შესრულების ნაწილზე არის ყველაზე მეტი კითხვა და ალბათ, მნიშვნელოვანია, ჩვენ ახლავე დავაფიქსიროთ, ხელშეკრულებით კონსორციუმის ვალდებულებები რა იყო და რა თქმა უნდა, თქვენ კითხვასაც გავცემ პასუხს.

როგორც უკვე ვთქვი, სახელმწიფოს მხრიდან ვალდებულებები არის მხოლოდ ეს ვალდებულებები და ის ან უკვე შესრულებულია, ან მიმდინარეობს მათი შესრულება და სახელმწიფოს მხრიდან არავითარი შეფერხება ამ ნაწილში არ არის. რაც შეეხება კონსორციუმის ვალდებულებებს, რა უნდა გაეკეთებინა. ხელშეკრულების მიხედვით კონსორციუმს ჯერ კიდევ 2017 წლის აგვისტოში უნდა მოეზიდა, ანუ უნდა უზრუნველყო შეთანხმებები ბანკებთან თუ ნებისმიერ სხვა დამფინანსებელთან, იმასთან დაკავშირებით, რომ მას უკვე უნდა ჰქონოდა ყველა შეთანხმება ხელმოწერილი, დადებული, რომელიც ადასტურებდა იმას, რომ პორტის მშენებლობისთვის საკმარისი თანხა არსებობს. ეს პირველი თარიღი იყო 2017 წლის აგვისტო. შემდგომში, იცით, რომ მოხდა გადავადება, 2017 წლის აგვისტო ჩვენ ჯერ გადავავადეთ ნოემბრამდე, უკვე 2017 წლის ნოემბერში მოხდა გადავადება  2018 წლის დეკემბრამდე. ხოლო 2018 წლის დეკემბერში მოხდა უკვე კონსორციუმის მხრიდან ჩვენი ინფორმირება იმასთან დაკავშირებით, რომ ის ამ ვადაში ვერ ახერხებს დაფინანსების მოზიდვას და მეტიც, არა მხოლოდ გადავადება იყო საჭირო, არამედ უკვე ბანკებმა წარმოადგინეს ის 8 პირობა, რომელიც უკვე ბევრისთვის ნაცნობია და მათ შორის ერთ-ერთი პირობა იყო ტვირთების გარანტია...

2018 წლის დეკემბერში ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტიც მოხდა, რამაც კონსორციუმის თქმით, შეაფერხა და აფერხებს ამ თანხების მოზიდვას...

თუ თქვენ გულისხმობთ პროკურატურის ინტერესს, ეს ინტერესი პირველად დაფიქსირდა 2019 წლის იანვარში, როდესაც ჩატარდა ბრიფინგი...

დეკემბრიდან ამაზე უკვე აქტიური საუბარი მიმდინარეობდა...

ყოველ შემთხვევაში, ჩვენთვის ეს საუბარი იმ დროისთვის ჯერ არ იყო ცნობილი, თქვენ შეგიძლიათ გადაამოწმოთ, მაგრამ 2018 წლის დეკემბერში, როდესაც ეს პირობები გახდა ჩვენთვის ცნობილი, ამ მოკვლევის თაობაზე, ყოველ შემთხვევაში პირადად ჩემთვის ჯერ კიდევ ცნობილი არ იყო. შესაბამისად, ამას ნამდვილად არ შეუფერხებია პროცესი. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი გვახსოვდეს, რომ ვალდებულება პირველად დადგა 2017 წლის აგვისტოში და 2018 წლის ბოლომდე უკვე ისე მივედით, რომ პრაქტიკულად წელიწადნახევრით იყო გადავადებული ვალდებულების შესრულება. შემდეგ 2018 წლის დეკემბრიდან ჩვენ გვქონდა ერთი ვადა 2019 წლის 1-ელ ივლისამდე და ახლა ჩვენ უკვე ეს ვადაც გადავწიეთ წლის ბოლომდე. რაც შეეხება სხვა ვალდებულებებს, კონსორციუმს ასევე ჰქონდა ვალდებულება დაესრულებინა დეტალური საპროექტო დოკუმენტაცია პორტის, შეერჩია კონტრაქტორი და რაც მნიშვნელოვანია ასევე, ჯერ 2017 წლის ბოლომდე და შემდგომ 2018 წლის ბოლოს დაეწყო პორტის მშენებლობა.

კარგით. დავიწყოთ მაინც ბოლოდან, ბოლო ფაქტი არის ის, რომ 4 საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტი: ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკი, ამერიკის კერძო უცხოური ინვესტიციების კორპორაცია, აზიის განვითარების ბანკი, აზიის ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო ბანკი, ითხოვს გარანტიებს და დაზღვევას ტვირთბრუნვასთან და სესხთან დაკავშირებით. გამოდის, რომ კონსორციუმს სხვა გზა არ აქვს, გარდა იმისა, რომ ამ ბანკებისგან მიიღოს 400 მილიონი დოლარი. ხომ ასეა?

მთლად ასე არ არის...

სხვა ალტერნატივა არსებობს?

პირველ რიგში აღსანიშნავია ის, რომ მთავრობას კონსორციუმისთვის არ უთქვამს, რომ მას უნდა მოეზიდა თანხა უშუალოდ ამ 4 ბანკიდან. ვალდებულება იყო ის, რომ მთავრობის მონაწილეობით მაგრამ კონსორციუმს შესაბამის მიწის ნაკვეთზე დამატებით უნდა მოეზიდა 520 მილიონი, რომელიც ასევე კონსორციუმის შეფასებაა, იმიტომ რომ, ეს თანხაც არ გვაქვს დაფიქსირებული ხელშეკრულებაში. ეს არის კონსორციუმის შეფასება, თუ რამდენი დაჯდება პირველი ფაზის მშენებლობა. შესაბამისად, თავად კონსორციუმს უნდა მოეზიდა დაფინანსება. მას შეეძლო საკუთარი ფული შემოეტანა ამ პროექტში პორტის მშენებლობისთვის. შესაბამისად, თქვენ იცით, რომ კონსორციუმში 4 დამფუძნებელია, მათ შორის თანაბარ პროცენტებს ფლობს ქართველი და უცხოელი ინვესტორი, ამერიკული კომპანია „კონტი“ და სწორედ „კონტის“ ძალიან დიდი სამშენებლო კომპანიის გამოცდილება და მისი ფინანსური მდგომარეობა იყო ერთ-ერთი გადამწყვეტი ფაქტორი, რომლის საფუძველზეც უშუალოდ ამ კონსორციუმმა შეძლო გადაელახა ის საკვალიფიკაციო მოთხოვნები უშუალოდ ტენდერში. შესაბამისად, ამ პროექტში შეეძლოთ მიეღოთ მონაწილეობა საკუთარი დაფინანსებითვე...

რატომ არ ხერხდება, გაქვთ ამაზე პასუხი?

ბუნებრივია, ასეთი დიდი პროექტების დაფინანსების დროს სასესხო კაპიტალი, ანუ სესხის აღება მიღებული ფორმაა და რა თქმა უნდა, ეს ბანკები ის ბანკები არიან, რომლებიც, ჩვენ შემთხვევაშიც, დიდ სახელმწიფო ინფრასტრუქტურულ პროექტებს აფინანსებენ. 

ანუ, ამ შემთხვევაში სწორი ნაბიჯი გადადგეს, როცა სესხის სახით მიმართეს ამ ბანკებს.

ბუნებრივია, თუმცა ეს იყო მათი გადაწყვეტილება, მე ამის თქმა მინდა. ეს არ იყო მთავრობის მითითება. პირიქით, მთავრობა, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მათ ჰქონდათ სურვილი დაფინანსების მოზიდვის, დაეხმარა მათ თუნდაც ამ ბანკებთან ურთიერთობაში. რაც შეეხება უშუალოდ დაფინანსების მოზიდვას. მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, როგორც ვთქვით, რომ დაახლოებით 620 მილიონია, აქიდან 100 მილიონს დებს სახელმწიფო, 400 მილიონი არის ის თანხა, რომელზეც კონსორციუმმა მიმართა ბანკებს და დაახლოებით 120 მილიონი აქვს კონსორციუმს უშუალოდ მოსაზიდი ასევე საკუთარი დაფინანსების სახით, რაზეც ისინი ასევე აწარმოებენ მოლაპარაკებას სხვადასხვა ინვესტორებთან. თუმცა ამაშიც ეს გზა არ იყო მთავრობის მითითება, მათ ასევე შეეძლოთ 120 მილიონი საკუთარი კაპიტალი მოეზიდათ...

გავჩერდეთ ბანკებზე და სესხებზე. 400 მილიონ დოლარზეა საუბარი. მე მოგიყვანეთ კონსორციუმის არგუმენტი, რატომ ითხოვენ ისინი სახელმწიფოსგან გარანტიას და უზრუნველყოფას...

კი, ბატონო. რაც შეეხება 400 მილიონს, ამ ნაწილშიც, როგორც უკვე აღვნიშნე, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ეს მოთხოვნა პრაქტიკულად გაჩნდა 2018 წლის ბოლოს. მანამდე ჩვენ ეს მოთხოვნა არ გვქონია, არც ხელშეკრულებაში და არც ბანკებთან ურთიერთობაში. შესაბამისად, ბანკების მხრიდან მოხდა ხელშეკრულების ანალიზი, პროექტების ანალიზი და იმისთვის, რომ კონსორციუმს მიეღო სესხი, ბანკებმა კონსორციუმს სთხოვეს სესხის უზრუნველყოფა და არა სახელმწიფოს პირველ რიგში, და ესეც არის მნიშვნელოვანი. დამეთანხმებით, რომ ეს არის ჩვეულებრივი პრაქტიკა, როდესაც ბიზნეს სტრუქტურა იღებს სესხს, რა თქმა უნდა, ბანკი მას სთხოვს ამ სესხის უზრუნველყოფას. სწორედ ამასთან გვაქვს ამ შემთხვევაში საქმე. ბანკები კონსორციუმს სთხოვენ, რომ კონსორციუმმა მისცეს მას გარანტიები, იმ შემთხვევაში, თუ პორტის შემოსავლები არ აღმოჩნდა საკმარისი იმისთვის, რომ ბანკებმა მიიღონ თავისი ყოველთვიური, რეგულარული გადახდები, ეს იყოს უზრუნველყოფილი და დაზღვეული ვინმეს მიერ.

ეს ბანკები ითხოვენ კონკრეტულად სახელმწიფოს მიერ იქნას დაზღვეული?

ამასაც ვიტყვი. ბანკებს ეს არაერთხელ აღუნიშნავთ. პირველ რიგში ეს მოთხოვნა წაყენებულია კონსორციუმის მიმართ, იმიტომ რომ სესხი, ურთიერთობა არის კონსორციუმსა და ბანკებს შორის. ვინაიდან მთავრობა არის ამ პროექტის ინიციატორი და ვინაიდან ბანკებმა კონსორციუმის გარდა მის სტრუქტურაში ვერ იხილეს ეგრეთ წოდებული სტრატეგიული ინვესტორი, ანუ ის ინვესტორი, რომელსაც აქვს შესაბამისი ფინანსური რესურსი, რომ ბანკებისთვის შესაბამისი დონის გარანტორი აღმოჩნდეს, შესაბამისად ბანკებმა თქვეს, რომ თუ კონსორციუმს არ შეუძლია ამ გარანტიების წარდგენა, მოდით, მთავრობამ წარადგინოს ეს გარანტია. ამ გარანტიის მეორე ნაწილიც ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია. ანუ, აქ ორი სახის კომერციული რისკების დაზღვევასთან გვაქვს საქმე. ერთი არის რეგულარულად ბანკების შემოსავლების კომპენსირება, იმ შემთხვევაში, თუ ტვირთების ნაკადი არ აღმოჩნდა საკმარისი შესაბამისი შემოსავლებისთვის და ბანკის პროცენტის და სესხის გადახდისთვის და მეორე, და კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ფაქტორი, ბანკები ასევე ამბობენ, რომ იმ შემთხვევაში, თუ კონსორციუმმა ვერ შეძლო სესხის სრული თანხის ანაზღაურება, ანუ 400-ვე მილიონის, ამ შემთხვევაში ამ 400 მილიონის გარანტორი და უზრუნველმყოფი იყოს სახელმწიფო. ამ შემთხვევაში ჩვენ გვაქვს და აღმოვჩნდებით ვითარებაში... შეგახსენებთ, რომ ეს არის სრულად, 100%-ით კომერციული პროექტი. ანუ, სახელმწიფოს აქვს მხოლოდ ერთი ოქროს აქცია, რომელიც არის არა შემოსავლის მიღების წყარო, არამედ იმის გარანტია, რომ ხელშეკრულების პირობები იქნება დაცული და მხოლოდ 20 წლის შემდეგ...

ჯერ ერთი პასუხი მომეცით. სახელმწიფოს აქვს ჩამოყალიბებული პოზიცია, რომ ამ მერვე პუნქტს არ დათანხმდეს?

თანხმობა ვერ იქნება გაცხადებული, ეს პოზიცია სახელმწიფოს აქვს ჩამოყალიბებული, ეს პოზიცია აქვს მიწოდებული როგორც კონსორციუმისთვის, ასევე ბანკებისთვის. თქვენ იცით, რომ ჩვენ მოლაპარაკების ორი რაუნდი გვქონდა, როგორც მარტში, მეორე რაუნდი შედგა მაისში და იქაც საბოლოო და საჯარო სივრცეში იყო გაცხადებული მთავრობის წევრების მიერ, რომ ასეთ გარანტიას სახელმწიფო ვერ გასცემს...

რატომ?

იმიტომ, რომ ეს არღვევს ფუნდამენტურ პრინციპებს, ზოგადად, სახელმწიფოს და კერძო ინვესტიციებს...   

მაშინ, სახელმწიფომ რომ გადახედოს თავის მიდგომას, მოგების ნაწილში? ყველამ იცის, რომ ამ პროექტში სახელმწიფოს აქვს მხოლოდ ერთი აქცია და მოგების რაღაც წილს სახელმწიფო მიიღებს 20 წლის შემდეგ. ასე წერია ხელშეკრულებაში. ამ მიდგომას რომ გადახედოს, იმისთვის რომ, სასწორის ერთ პინაზე დევს ანაკლიის პროექტი და მისი წარმატება და მეორე პინაზე დევს თქვენ რასაც ამბობთ, რომ ფუნდამენტური საკითხები უნდა დაირღვეს, თუკი სახელმწიფო ამაზე, ამ მოცემულობაში იტყვის თანხმობას. იქნებ, მოგების მომენტში გადაგეხედათ თქვენი მიდგომისთვის, იქნებ ხელშეკრულებაში ჩაგესწორებინათ, რომ მოგება ჰქონოდა სახელმწიფოს და ამ დროს გარანტორიც ყოფილიყო და რისკების დაზღვევაც უფრო გამართლებული ყოფილიყო? ანუ, მე ვეძებ გამოსავალს, რომ პროექტი გადარჩეს...

მესმის, მაგრამ ჩვენ ამ შემთხვევაში უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენ ვსაუბრობთ კონკრეტულ ინვესტორთან კონკრეტულ ურთიერთობაზე და ეს ინვესტორის გამოვლენილია ტენდერის შედეგად. შესაბამისად, პირველი არის ის, რომ არსებულ ხელშეკრულებაში ჩვენ ისედაც საკმაოდ ბევრი ცვლილება შეგვაქვს, რაც არ იყო გათვალისწინებული თავდაპირველ ხელშეკრულებაში, ძალიან ბევრი, მათ შორის პორტის განხორციელების ფაზების გადავადებაც, ამ 100 მილიონი დოლარის ოდენობით სახელმწიფოს როლიც, მაგრამ როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ სახელმწიფომ უნდა აიღოს კერძო ინვესტორის სრული კომერციული რისკები და ამ შემთხვევაში მხოლოდ კომერციულ რისკებზე ვსაუბრობთ, ეს არღვევს არა ამ კონკრეტულ ხელშეკრულებას, არამედ ფუნდამენტურად იმ პრინციპს, თუ რა არის კერძო ინვესტორის როლი და რა არის სახელმწიფოს როლი. წარმოიდგინეთ, რომ ამ შემთხვევაში ვსაუბრობთ იმაზე, რომ არის ინვესტორი, რომელმაც ამ პორტის ოპერირებიდან უნდა მიიღოს სრული შემოსავალი, მოგება, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს ტვირთების მოზიდვა, მთლიანად მთელი პორტის ფუნქციონირება, მან უნდა მიიღოს კერძო სესხი, მაგრამ ამ სესხის გადაუხდელობის შემთხვევაში პასუხისმგებელია სახელმწიფო. ეს ხომ პრაქტიკულად იმას ნიშნავს, ეს ხომ პრაქტიკულად იგივეა, რომ სახელმწიფოს აეღო სესხი? ჩვენ, როდესაც ამ პროექტის განხორციელებაზე გვქონდა საუბარი, თქვენ რასაც ბრძანებთ, მოგების გადანაწილებაზე და ასე შემდეგ, ბევრი მსჯელობა იყო, რომ არსებობს სხვა მაგალითები, სხვა საერთაშორისო პორტები...

საერთაშორისო პრაქტიკა როგორია მსგავს სიტუაციებში? კონსორციუმი აცხადებს, რომ საერთაშორისო პრაქტიკაში ასეთი რამ მიღებულია, როდესაც სტრატეგიულ და მასშტაბურ პროექტზეა საუბარი, სახელმწიფო იღებს გარკვეულ გარანტიებს, ვალდებულებებს და რისკების დაზღვევაზეც პასუხისმგებელია. ასეა?

საერთაშორისო პრაქტიკა რამდენიმენაირია. რამდენიმე ტიპის პორტები არსებობს, ზოგ შემთხვევაში ეს არის სრულად კერძო პორტები, როგორც ამ შემთხვევაში, ასევე არის 100%-ით სახელმწიფო პორტები და არსებობს შერეული მოდელებიც, სადაც სახელმწიფო ფლობს გარკვეულ, სრულ საპორტო ინფრასტრუქტურას და კომერციას, მართვის ხელშეკრულებით ან სხვადასხვა ტიპის კერძო საჯარო პარტნიორობის ხელშეკრულებით უკვე აწარმოებს კერძო ინვესტორი. ჩვენ შემთხვევაში ჩვენ წავედით სრულად კერძო პორტის გზით...

ხომ არ ფიქრობთ, რომ თავიდანვე შეცდომა დაუშვა ამ მხრივ ხელისუფლებამ. როდესაც საუბარია ასეთ, სტრატეგიული მნიშვნელობის პორტზე, რომელსაც ჩვენი სტრატეგიული პარტნიორი, ამერიკის შეერთებული შტატები განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს და აქცენტს აკეთებს, ჩვენც ვაცხადებთ, რომ ეს ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენი ეკონომიკისთვის, ჩვენი ქვეყნისთვის, სახელმწიფოს თავიდანვე აეღო ეს ვალდებულება და არა კერძო სექტორს? ასეთი ფონი რადგან შეიქმნა, ამიტომ გეკითხებით ამას.  

ჩვენ რომ გვცოდნოდა 2014-ში, შესაძლოა სხვა მსჯელობა წარმართულიყო ამ საკითხთან დაკავშირებით, თუმცა ესეც არის ის მიდგომა, რომელიც ზოგადად მთავრობას აქვს კომერციულ პროექტებთან დაკავშირებით და იცით, რომ ჩვენ ვცდილობთ, არ შევქნათ სახელმწიფო საწარმოები. არამედ პირიქით, რა სახელმწიფო საწარმოებიც გვაქვს, ისიც კი ინვესტორებს გადავცეთ. ამ შემთხვევაში, როდესაც ჩვენ საერთაშორისო გამოცდილებაზე ვსაუბრობთ და როდესაც ვსაუბრობთ, რომ ასეთი ტიპის პროექტებში უნდა მიიღოს თუ არა სახელმწიფომ მონაწილეობა, ჩვენ შემთხვევაშიც სახელმწიფო ძალიან მნიშვნელოვან მონაწილეობას იღებს. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ იმ ინვესტიციებზე, თუნდაც პირველი ფაზისთვის, ისევ შეგახსენებთ, ინვესტორს აქვს 520 მილიონი მოსაზიდი, მაშინ როდესაც სახელმწიფოს ჯამური ინვესტიციაა, 100 მილიონი და პლუს გზა და რკინიგზა, რომელზეც 320 მილიონი ლარი დაიხარჯება დაახლოებით და უკვე დახარჯულია 60 მილიონი, ჩვენი ინვესტიცია დაახლოებით 250 მილიონ დოლარს უდრის. ჩვენ რომ შევადაროთ 250 მილიონი ინვესტიცია სახელმწიფოს მხრიდან, მაშინ როდესაც სახელმწიფოს აქვს მხოლოდ 1 აქცია და სახელმწიფოს ინტერესი არის პორტის არსებობა და მეორეს მხრივ, 520 მილიონი დოლარი ინვესტორის მხრიდან. პრაქტიკულად, ჩვენი თანამონაწილეობა ამ პროექტში უკვე 30%-ს აღემატება. ასე, რომ ვერ ვიტყვით, რომ სახელმწიფო ამ პროცესში არ იღებს მონაწილეობას.

რაც შეეხება გარანტიებს. ასევე თქვენ წაიკითხეთ კონსორციუმის განცხადება იმასთან დაკავშირებით, რომ არის რაღაც ფაქტორები, რაც სახელმწიფომ უნდა აიღოს. რა თქმა უნდა, ეს ასეა, მაგრამ რა ფაქტორებია ის, რაც სახელმწიფომ საკუთარ თავზე უნდა აიღოს. ეს არის ეგრეთ წოდებული პოლიტიკური რისკები, რომელსაც ასევე კონსორციუმი უსვამს ხაზს. ეს არის გარკვეული ფორსმაჟორის ასევე რისკები, რომელსაც ინვესტორები, იმის გამო, რომ პროექტი განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა, სახელმწიფო იღებს საკუთარ თავზე ამ რისკებს. როდესაც ვსაუბრობთ დანარჩენ 7 პუნქტზე, რომელსაც სახელმწიფო დათანხმდა, ამ პუნქტებიდან ნაწილობრივად 3 პუნქტი ეხებოდა სწორედ იმას, რომ სახელმწიფოს აეღო საკუთარ თავზე მეტი რისკი. ეს არის პოლიტიკური რისკი, პოლიტიკური ფორსმაჟორის რისკი და იმ შემთხვევაში, თუ ასეთი ფორსმაჟორი, მაგალითად არეულობა, ემბარგო, რევოლუცია, ომი და ასე შემდეგ პოლიტიკური რისკები წარმოიშვება, სახელმწიფო იღებს საკუთარ თავზე ვალდებულებას, აუნაზღაუროს ბანკებს ეს სესხი. ფორსმაჟორის შემთხვევაშიც ასევე აქვს სახელმწიფოს გარკვეული ვალდებულებები და მეტიც, დათანხმდა იმ ვალდებულებასაც, რომ იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფოში იქნება მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელიც შეამცირებს პორტის შემოსავლებს, ამ შემთხვევაშიც სახელმწიფო თანახმაა, რომ ეს შემოსავლები აუნაზღაუროს. ანუ, როდესაც კონსორციუმი და მისი დამფუძნებლები საუბრობენ იმაზე, რომ ასეთი ტიპის პროექტებში სახელმწიფომ გარკვეული რისკები უნდა გაინაწილოს, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახელმწიფო ამ რისკებს იღებს და მინდა გითხრათ, რომ ესეც არ არის ჩვეული პრაქტიკა, რომელიც გვაქვს სხვა ინვესტორებთან მიმართებაში.

კიდევ იმ კითხვას მინდა დავუბრუნდე, მამუკა ხაზარაძისა და ბადრი ჯაფარიძის საკითხს, როდესაც „თიბისის“ საქმეზე 11 წლის წინანდელ ტრანზაქციაზე პროკურატურამ გამოძიება დაიწყო. თქვენ ამბობთ, რომ დროში ესენი ერთმანეთს არ ემთხვევა, თუმცა კონსორციუმი მუდმივად უსვამს ხაზს იმას, რომ როდესაც კონსორციუმის ამ ორი ლიდერის მისამართით არსებობს სამართლებრივი დაინტერესება, ეს პოტენციურ ინვესტორს აფერხებს და აბრკოლებს, რომ ამ პროექტში თანხა ჩადოს. თქვენ ამბობთ, რომ საქმე დაიწყო იანვარში, კონსორციუმმა დეკემბერში უკვე განაცხადა, რომ თანხების მოზიდვასთან დაკავშირებით პრობლემა ჰქონდა. თუ არა ეს საკითხი, რაზეც კონსორციუმი საუბრობს, რა აფერხებს, რატომ ვერ იზიდავს კონსორციუმი ამ თანხას?

რაც შეეხება პროკურატურას, რა თქმა უნდა, კარგი ეს პროექტისთვის ვერ იქნება და არაფერი კარგი ამაში არ არის, თუმცა მაშინ, როცა კონსორციუმი ცდილობს მთავარი ეგრეთ წოდებული დაბრკოლების მიზეზების ახსნას მხოლოდ ამ გამოძიებით, ამ პოზიციას, რა თქმა უნდა, ვერ ვეთანხმები. რადგან ეს პრობლემები არ წარმოიშვა 2019 წლის იანვარში, არამედ ჩვენ 2018 წლის ბოლოს აღმოვჩნდით იმ ვითარების წინაშე, როდესაც არათუ გადავადება, არამედ პრინციპულად მნიშვნელოვანი პირობა იყო წაყენებული ბანკების მხრიდან, რომელიც არის ისეთი ტიპის კომერციული რისკების დაზღვევა, ისეთი ტიპის გარანტიების გაცემა, რომელზეც სახელმწიფო ვერ დათანხმდებოდა. ამდენად, ეს საკითხი პროკურატურის ძიებასთან დაკავშირებული არ არის. ისევე როგორც იმ 120 მილიონის მოძიება ,რომელიც უშუალოდ დამფუძნებელების საკუთარი შენატანია, საკუთარი კაპიტალია ამ პროექტში. 

თუ არ ვცდები, მამუკა ხაზარაძე საუბრობდა, რომ 70 მილონი მოზიდულია და ჩადებულია ამ პროექტში, რომ სამუშაოები დაწყებულია...

კონსორციუმი ამბობს, რომ 70 მილიონი აქვთ უკვე ინვესტირებული. ყველამ ვიცით, რომ გარკვეული სამუშაოები შესრულებულია. გარკვეული თანხები, უკვე, რა თქმა უნდა, დახარჯულია, მაგრამ 70 მილიონი არის თანხა, რომელიც ტენდერის გამოცხადების დღიდან არის ამ პროცესში ჩართული, კომპანია ჯერ კიდევ არ იყო გამარჯვებული, თუმცა ამას გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს. გარკვეული თანხები პროექტში, რა თქმა უნდა, უკვე ჩადებულია, მაგრამ ეს არ არის 120 მილიონი და მათ სჭირდებათ დამატებით დაახლოებით 60 მილიონი, რომ ეს 120 მილიონი შეივსოს. ამ ნაწილშიც ჯერ, მიუხედავად იმისა, რომ კონსორციუმი აცხადებს, რომ მათ ეს თანხა აქვთ მოზიდული, სინამდვილეში მათ მიღწეული აქვთ წინასწარი შეთანხმებებისთვის რამდენიმე ინვესტორთან და ეს შეთანხმებებიც არ არის დასრულებული. მეტიც, ერთ-ერთი ასეთი პოტენციური ინვესტორის ასევე ცოტა ხნის წინ წარმოდგენილი ახალი პირობა, რომ სახელმწიფომ ასევე მისცეს მას გარანტია ანაკლიის პორტის ექსკლუზიურობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად ეს პროცესი არ არის დასრულებული...

თუმცა, ესე იგი არსებობენ პოტენციური ინვესტორები, ბანკების მიღმა, რომლებიც მზად არიან ფული ჩადონ?

არსებობენ, მაგრამ...

მათ არ უშლით ხელს ის პროცესი, რომელიც ხაზარაძე-ჯაფარიძესთან დაკავშირებით მიმდინარეობდა?

ვერ გეტყვით. ეს არის კონსორციუმის და მათი ურთიერთობები. ფაქტია ისიც, რომ უშუალოდ 2019 წლის იანვრიდან დაწყებული კონსორციუმის და მისი დამფუძნებლებისგან ძალიან ხშირად ვისმენდით, რომ ეს საქმე, ან შესაძლო ბრალდება აფერხებს ამ პროექტის დაფინანსებას, თუმცა გარწმუნებთ, რომ ჩვენ ბანკებთან ერთი დღითაც არ შეგვიფერხებია სამუშაოები და შესაბამისად ბანკებს არ უთქვამთ უარი პროექტის დაფინანსებაზე, თუნდაც იმიტომ, რომ პროკურატურას ჰქონდა გარკვეული კითხვები ცალკეულ დამფუძნებლებთან დაკავშირებით. ასევე მინდა კიდევ ერთხელ აღვნიშნო, როდესაც კონსორციუმზე ვსაუბრობთ, ეს არის რამდენიმე ორგანიზაციის ერთობლიობა. ამიტომაც ჰქვია ამას კონსორციუმი. ეს არ არის მხოლოდ მამუკა ხაზარაძე და ბადრი ჯაფარიძე და ასევე 42%-ის დამფუძნებელი არის „კონტი ჯგუფი“, უმსხვილესი ამერიკული კომპანია. შესაბამისად, ჩვენ ვიტოვებთ იმედს, რომ დამფუძნებლები მოახერხებენ, როგორც ბანკებისთვის გარანტიების წარდგენას, რომელიც ბანკებისთვის იქნება მისაღები, ასევე საკუთარი კაპიტალის მოზიდვას...

კონსორციუმი აცხადებს, რომ სახელმწიფოსგან ელოდება იმ გარანტიებს და მხოლოდ ამ შემთხვევაში მიიღებენ დაფინანსებას... 

სამწუხაროდ, კონსორციუმი მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ცდილობს...

თუნდაც რისკის ქვეშ დადგეს ეს პროექტი, სახელმწიფო მაინც უარს იტყვის ამ გარანტიის აღებაზე?

სახელმწიფო ვერ მისცემს ამ გარანტიას, იმიტომ რომ, ეს ყველა ლოგიკას ეწინააღმდეგება, ეწინააღმდეგება იმ პრინციპს, რაც ზოგადად ჩვენ ქვეყანაში და არა მარტო ჩვენს ქვეყანაში არსებობს. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ კომერციულ ინვესტიციაზე და როდესაც ვსაუბრობთ სახელმწიფო პროექტზე, რით განსხვავდება მაშინ ეს პროექტი სახელმწიფო პროექტისგან, თუ სახელმწიფო უზრუნველყოფს 400-ვე მილიონის სესხის გარანტიას და თუ სახელმწიფო ასევე სრულად დაფარავს ყველა იმ კომერციულ რისკს, რაც არის?!

ცოტა დრო გვრჩება და მინდა კიდევ ბევრი საკითხი მოვასწროთ. პირველ რიგში ის, რომ 11- მილიონიან საურავს კონსორციუმი არ აღიარებს. ის აცხადებს, რომ ეს საურავი მას არ დაკისრებია...

ეს ფაქტია და ყველა ის ინფორმაცია, რასაც მე ვამბობ, დასტურდება დოკუმენტურად, კონკრეტული გარემოებებით. ჩვენ ამ თემასთან დაკავშირებით გვაქვს მთავრობის გადაწყვეტილებაც, 11 მილიონი საურავის პატიების თაობაზე, შესაბამისად...

მაშინ რატომ მოხდა ამის პატიება? თუ თქვენ ამბობთ, რომ 2017 წლიდან რამდენიმე გადავადება მოხდა, რამდენიმე შეუსრულებელი პირობა იყო, რატომ უდგებოდა ხელისუფლება ასე ამ საკითხს?

იმიტომ რომ, ეს პროექტი ჩვენთვის მნიშვნელოვანი იყო და იმიტომ რომ, ჩვენ ვუფრთხილდებოდით ამ ქართულ-ამერიკული კონსორციუმის ვალდებულებებსაც იმ თვალსაზრისით, რომ ვცდილობდით მაქსიმალურად ხელი შეგვეწყო, როგორც პროექტისთვის, ასევე უშუალოდ ამ კონსორციუმისთვის. ეს გრძელდება დღესაც.

მაგრამ ასე უსასრულოდ ხომ არ გაგრძელდება?

სამწუხაროდ, უსასრულოდ ეს პროცესი ვერ გაგრძელდება...

როდის შეწყდება, რა გახდება ამის ფაქტორი?   

ამ შემთხვევაში ჩვენ დადგენილი გვაქვს წლის ბოლომდე დრო, მათ შორის 15 ოქტომბრამდე კონსორციუმმა და ბანკებმა უნდა მიაღწიონ რაღაც პრინციპულ შეთანხმებას სესხის გაცემის პირობებზე. ასეთივე ასეთივე ტიპის შეთანხმებები უნდა იქნას წარდგენილი კონსორციუმსა და მის შესაძლო ინვესტორებს შორის საკუთარ ინვესტიციასთან დაკავშირებით. შესაბამისად 15 ოქტომბერს და წლის ბოლოს ჩვენ ვნახავთ, ეს ვადა ჯერ კიდევ არსებობს. 

თქვენ პარლამენტში მისვლისას ასეთ ვარაუდი დაუშვით, სახელმწიფოსაც შეუძლია ჩაერთოს ამ პროექტში, თუ მისი განხორციელება საფრთხის ქვეშ, ეჭვქვეშ დადგება და სხვა ინვესტორმაც შეიძლება მიიღოს მონაწილეობა. განიხილება ეს ვარიანტი?

ეს იყო პასუხი კითხვაზე, რას ვიზამთ იმ შემთხვევაში, თუ კონსორციუმი ვერ შეძლებს თავისი ვალდებულებების შესრულებას. მინდა აღვნიშნო, რომ პირველ რიგში, ჩვენ მაქსიმალურად დღესაც ვუდგავართ გვერდით კონსორციუმს, რომ მათ თავისი ვალდებულება შეასრულონ. ჩვენ არ გვიძებნია და დღესაც არ ვეძებთ ალტერნატიულ კომპანიას, ალტერნატიულ პარტნიორს ამ პროექტის აღსრულებაში. იმ შემთხვევაში თუ ეს ვალდებულებები ვერ იქნება შესრულებული და თანხები ვერ იქნება მოზიდული წლის ბოლომდე, შემდეგ ჩვენ უკვე მოგვიწევს მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, თუ რა გზით განვახორციელოთ ეს პროექტი. 

რომ შევაჯამოთ ანაკლიის საკითხი. ანაკლიის პორტი ყველა ვარიანტში აშენდება?

ანაკლიის პორტი ყველა შემთხვევაში აშენდება. სწორედ ეს იყო პასუხი, რომ ამას აქვს ორი შესაძლო გზა. იმ შემთხვევაში თუ კონსორციუმი ვერ აღმოჩნდება წარმატებული ამ პროექტის განხორციელებაში, მაშინ ჩვენ ან უნდა მოვძებნოთ სხვა ინვესტორი, რომელსაც ექნება მეტი ფინანსური რესურსი, მეტი შესაძლებლობა, უკეთესი რესურსები იმისთვის, რომ მოიზიდოს დაფინანსება, ან სახელმწიფოს მოუწევს ამ პროექტის აშენება და შემდგომში პარალელურად მოძებნოს კერძო ინვესტორი, ვინაიდან სახელმწიფოს არ აქვს სურვილი, ჰქონდეს სახელმწიფო პორტი, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეს პროექტი უნდა განხორციელდეს. ეს პროექტი აუცილებლად განხორციელდება, ვინაიდან ამ პროექტს აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა ჩვენი ქვეყნის ლოგისტიკური პოტენციალისთვის, ჩვენი ქვეყნის საერთო ინფრასტრუქტურისთვის, იმ ადგილის დასაკავებლად მთელ ამ ეკონომიკურ დერეფანზე, როდესაც თქვენ გადაცემის დასაწყისში აღნიშნეთ, ევროპასა და აზიას შორის სათანადო ადგილის დაკავებისთვის.

ლარის კურსზე უნდა გკითხოთ გადაცემის დასასრულს, იმიტომ რომ, ეს იყო ძალიან მტკივნეული თემა ბოლო კვირების განმავლობაში. საკმაოდ მგრძნობიარე საკითხია და ჩვენ ვაკვირდებოდით, რა ემართებოდა ეროვნულ ვალუტას. ეს ბოლო დღეების მთავარი პოლიტიკური სადებატო საკითხია, პოლიტიკოსებს შორის. ვინ არის პასუხისმგებელი ლარის ამ მდგომარეობაზე? ვისი პასუხისმგებლობაა, რომ ეროვნული ვალუტა ასე არის დამოკიდებული შიდა პოლიტიკურ რყევებზე? ხელისუფლების პოზიცია გავიგეთ, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ ოპოზიციის პასუხისმგებლობაა...

არ არის ასე...

არ არის ასე? სხვათა შორის, თქვენ შეფასებასაც არაერთგვაროვანი გამოხმაურება მოჰყვა. მაშინ, ვისი პასუხისმგებლობაა ის, რაც სჭირს ლარს?   

ალბათ, ისიც უნდა ვთქვათ, ლარის კურსი რას ნიშნავს. ლარი ხდება აქტუალური, როდესაც დოლარის და ლარის გაცვლითი კურსი იცვლება ლარისთვის არასახარბიელოდ და ყოველ ჯერზე ხდება ხოლმე ახსნა-განმარტება ჩემი კოლეგებისგან, ეროვნული ბანკისგან, რომ ჩვენ გვაქვს თავისუფალი გაცვლითი კურსი, რომელზეც გავლენას ახდენს რამდენიმე ფაქტორი. ეს რამდენიმე ფაქტორი ზოგ შემთხვევაში არის საგარეო ფაქტორები, გახსოვთ, ალბათ, უკრაინაში ყირიმის ანექსია ვიხილეთ, ეს ლარის კურსზე აისახა. თურქეთში განვითრებული პროცესებიც. ჩვენ სავაჭრო პარტნიორებთან მიმდინარე პროცესებიც ახდენდა გავლენას ლარის კურსზე. რა თქმა უნდა, ლარის კურსზე გავლენას ახდენს უშუალოდ ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობა. ამ მიმართულებით ამ დღეებში ასევე არაერთი განმარტება გაკეთდა ჩემი კოლეგებისგან. ამ ნაწილში ეკონომიკის მდგომარეობა, რაზეც მთავრობა არის პასუხისმგებელი, რა თქმა უნდა, არის სრულიად ჯანსაღი.  ჩვენ ბოლო 6 თვის მონაცემებით გვაქვს 5%-იანი ეკონომიკური ზრდა და 11,5%-ით გაზრდილი ექსპორტი, გვაქვს კარგი სავალუტო რეზერვები. ანუ ყველა ის ფაქტორი, რომელიც აისახება ლარის კურსზე, ყველა შიდა ეკონომიკური მაჩვენებელი, რომელიც აისახება ლარის კურსზე, არის ჯანსაღი. ასევე არის მესამე ფაქტორი, ქვეყნის შიგნით შიდა პოლიტიკური სტაბილურობა და ამ ნაწილში პოლიტიკური სტაბილურობის პასუხისმგებლობა, რა თქმა უნდა, არის ხელისუფლების პასუხისმგებლობა და ხელისუფლება ინარჩუნებს ამ სტაბილურობას. მაგრამ როდესაც სახელმწიფოში ხდება ისეთი პოლიტიკური პროცესები, რომელზეც პასუხისმგებლობა ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, ამ პროცესების ასეთ რადიკალურად წარმართვაზე ნამდვილად აქვს ოპოზიციას და ჩვენ ასეთი ტიპის ქმედებების მთელი სერია ვიხილეთ, ამ ქმედებებზე ასევე ძალიან მარტივი იქნება ნახოთ, როგორ რეაგირებდა სავალუტო კურსი, თითოეულ ფაქტზე რა გავლენა ჰქონდა ამა თუ იმ მოლოდინებს, სანქციების განხილვას და საბოლოოდ ამ სანქციების შემოღების შედეგად ტურიზმისგან შემოსავლების კლება, რაც რა თქმა უნდა, აისახა ჩვენს ვალუტაზე. შესაბამისად, ამ ნაწილში უკვე ოპოზიციას ეკისრება იმ რადიკალიზაციისთვის და იმ ქმედებებისთვის თავისი წილი პასუხისმგებლობა. რაც შეეხება მთავრობას, ჩვენ ჩვენი მხრიდან ვცდილობთ გადავდგათ ყველა ნაბიჯი, რომელიც არის საჭირო იმისთვის, რომ დავაკონპენსიროთ ის უარყოფითი ეფექტი, რომელიც სამწუხაროდ მივიღეთ.

ვიდეო