საქართველოში მიწის უცხოელებზე გაყიდვა კონსტიტუციით აიკრძალება. ეს კარგია თუ ცუდი?
26 სექტემბერს პარლამენტი მესამე მოსმენით დაამტკიცებს კონსტიტუციის ახალ პროექტს, რომელიც რამდენიმე ფუნდამენტურ ცვლილებას მოიცავს. მათ შორის, ერთ-ერთი მიწის გასხვისების საკითხია. ახალ კონსტიტუციაში იქნება ჩანაწერი, რომ მიწა განსაკუთრებული აქტივია და მისი გასხვისების წესს ორგანული კანონი დაარეგულირებს. უცნობია, რა ეტაპზეა ამ ორგანულ კანონზე მუშაობა, მაგრამ არსებული ინფორმაციით, ხელისუფლება კანონის ორ შესაძლო რედაქციას განიხილავს: ერთის თანახმად, საქართველოში უცხოელებს მიწის საყიდლად გარკვეული პირობების დაკმაყოფილება მოუწევთ, მეორე ვერსიით, მიყიდვა საერთოდ აიკრძალება და უცხოელებზე მიწას მხოლოდ გრძელვადიანი იჯარით გასცემენ.
აქამდე როგორ იყო?
კონსტიტუციაში მიწაზე ჩანაწერი არ არსებობდა. მიწის გასხვისების საკითხს, მათ შორის უცხოელ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებზე, არეგულირებდა კანონი “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ”, რომელიც საქართველოში 1996 წლიდან მოქმედებს.
იმავდროულად, ბოლო წლებში ქვეყნის ხელისუფლებები მიწის პრივატიზაციის საკითხს განსხვავებულად უდგებოდნენ. მაგალითად, "ნაციონალური მოძრაობის" ხელისუფლება აცხადებდა, რომ ნებისმიერი რეგულაცია ბიზნესისთვის ხელისშემშლელ ფაქტორად მიაჩნდა, ამიტომ მის დროს სასოფლო-სამეურნეო სავარგულები ხშირად იაფად, ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქეზე იყიდებოდა, რაც ადგილობრივ მოსახლეობას აღიზიანებდა.
2012 წლის ბოლოს, საპარლამენტო არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვების შემდეგ მიდგომები მკვეთრად შეიცვალა და გადაწყდა, რომ სასოფლო-სამეურნეო მიწების პრივატიზაცია მიწის კოდექსის შემუშავებამდე შეჩერდებოდა.
და რა შეიცვალა?
2013 წელს საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა კანონპროექტი, რომელმაც უცხოელ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს სასოფლო-სამეურნეო მიწების ყიდვა აუკრძალა. მაგრამ, იმავე წლის 17 სექტემბერს საკონსტიტუციო სასამართლოში პარლამენტის მიღებული ახალი რეგულაცია, ავსტრიის მოქალაქემ გაასაჩივრა და პროცესი მოიგო. მოსარჩელე ამტკიცებდა, რომ ახალი ნორმა დისკრიმინაცული იყო და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრებაზე განსხვავებულ რეჟიმს ადგენდა საქართველოს მოქალაქეებისა და უცხო ქვეყნის მოქალაქეებისთვის, რაც ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე (საკუთრება, უფლება) და მე-13 მუხლებს (თანასწორობა, უფლება). საკონსტიტუციომ 2014 წლის 24 ივნისს პარლამენტის გადაწყვეტილება მიწის გასხვისების შეზღუდვაზე არაკონსტიტუციურად ცნო.
ამის შემდეგ სახელმწიფომ (ეკონომიკის სამინისტრო) გადაწყვიტა, ახალი მიწის კოდექსის მიღებამდე სახელმწიფოს მფლობელობაში არსებული სასოფლო-სამეურნეო მიწების გაყიდვა თავად შეეზღუდა. ეს გადაწყვეტილება გავრცელდა როგორც ადგილობრივ, ისე უცხოელ პირებზე. სამინისტრო მიწებს ძირითადად იჯარით გასცემდა, კერძო პირებს კი შეეძლოთ მიწის უცხოელებისთვის მიყიდვა, მაგრამ სასოფლო-სამეურნეო მიწები თითო ჰექტრობით არის დანაწევრებული და მსხვილი ფერმერები სავარგულის ერთიანად, დიდ ფართობზე ყიდვას ვერ ახერხებდნენ.
2017 წლის 15 ივნისს, საქართველოს პარლამენტმა ახალი დოკუმენტი - მორატორიუმი მიიღო და კონსტიტუციაში დაგეგმილი ცვლილებების ძალაში შესვლამდე უცხოელებზე მიწის გასხვისება ისევ აკრძალა, იმ დათქმით, რომ გარდამავალ ეტაპზე რეგულაცია ბანკებსა და მიკროსაფინანსო ორგანიზაციებზე არ გავრცელდება, ასევე, საქართველოს მთავრობა დისკრეციის უფლებით ისარგებლებს და ზოგიერთ შემთხვევაში, მორატორიუმის მიუხედავად, გადაწყვეტილებას თავად მიიღებს.
რა ჯობს გაყიდვა თუ აკრძალვა?
ამ საკითხზე სამი მოსაზრება არსებობს:
- მიწის გაყიდვაზე შეზღუდვა საერთოდ არ უნდა არსებობდეს
ამ მოსაზრების ავტორები აცხადებენ, რომ ფობიების საფუძველი არ არსებობს, რადგან უცხოელი მიწას ვერსად წაიღებს. სამაგიეროდ, მათთვის სასოფლო-სამეურნეო მიწების შესყიდვის აკრძალვა დააზიანებს საინვესტიციო გარემოს და ხელს შეუშლის უცხოეთიდან ფინანსური რესურსების შემოსვლას. მათი თქმით, უცხოელ ფერმერებს საქართველოში შემოაქვთ თანამედროვე ტექნოლოგიები, რაც წარმოების გაზრდას უწყობს ხელს.
- მიწის უცხოელებისთვის მიყიდვა ნებისმიერი ფორმით უნდა აიკრძალოს
ამ მოსაზრების ავტორებს მიაჩნიათ, რომ გაღარიბებული გლეხი უცხოელებს მიწებს იაფად მიჰყიდის და არ არის გამორიცხული, რომ სხვა ქვეყნის მოქალაქე მას სტატუსს შეუცვლის და სხვა მიზნებისთვის გამოიყენებს; რომ საქართველოში მიწებს არა განვითარებული, არამედ ძირითადად მესამე სამყაროს სახელმწიფოთა მოქალაქეები ყიდულობენ; რომ ამით ეკონომიკას ხელშესახები სარგებელი არ აქვს; რომ მიწა განსაკუთრებული ეროვნული რესურსია, კულტურული ფასეულობა, ერის საარსებო და შემოქმედებითი სივრცე, რომელსაც გაფრთხილება სჭირდება; მცირემიწიანი ქვეყანა სასოფლო-სამეურნეო მიწებს არ უნდა ყიდდეს, განსაკუთრებით კონფლიქტურ რეგიონებთან და საზღვრებთან ახლოს; რომ, ამასთანავე, ქვეყანაში ჯერ კიდევ არ არის დადგენილი მიწის ბალანსი, არ არის განსაზღვრული კატეგორია, არ არსებობს მიწის მართვის სამსახური, რომელმაც მიწის გასხვისების პროცესი მიზანმიმართულად უნდა მართოს.
- საკითხის დარეგულირება უკიდურესობების გარეშეც შეიძლება
ეს პოზიცია რეგულაციების საჭიროებას აღიარებს, მაგრამ ემხრობა მკაფიო და კარგად გააზრებული წესების შემუშავებას, რომელიც მიწის გასხვისების პროცესს მოაწესრიგებს და ზომიერ ჩარჩოში მოაქცევს; რომ სწრაფად უნდა დასრულდეს მიწების რეგისტრაციის პროცესი, რათა დაზუსტდეს, რა მოცულობის მიწის ნაკვეთია სახელმწიფოს ბალანსზე და რას ფლობს კერძო სექტორი, რამდენი ჰექტარია სახნავ-სათესი მიწა, საძოვარი და ხეხილის ბაღი.
უცხოელები საქართველოში მიწის ყიდვით დაინტერესებულები არიან?
2016 წელს, სოფლის მეურნეობაში სულ 9,9 მილიონი დოლარის ინვესტიცია განხორციელდა, რაც ქვეყნის მთლიანი ინვესტიციების 0,6%-ია.
საქართველოს სამოქალაქო რეესტრის მონაცემებით, უცხო ქვეყნის მოქალაქეების საკუთრებაში ქვეყნის მიწების 5%-ია. ბოლო 7 წლის განმავლობაში, უცხოეთის მოქალაქეებმა საქართველოში მთლიანობაში ყველა სახის 37 386 მიწის ნაკვეთი დაარეგისტრირეს, რაც 13 412 ჰექტარია.
სხვა ქვეყნებში მიწის გასხვისება როგორ რეგულირდება?
მიწის ყიდვა ძალიან იოლია აშშ-ში. უცხო ქვეყნის მოქალაქეს ამისთვის განსაკუთრებული დოკუმენტაცია არ სჭირდება. მთავარია საკმარისი თანხა და ის მიწის ნაკვეთს დისტანციურად, ბროკერის დახმარებითაც შეიძენს. კანადაში კი უცხოელს 8 ჰექტარზე მეტი სასოფლო-სამეურნეო მიწის ყიდვის უფლება არ აქვს.
სასოფლო-სამეურნეო მიწების ყიდვაზე შეზღუდვები მოქმედებს სხვა განვითარებულ ქვეყნებშიც. ევროპელები მიწის პოლიტიკის განსაზღვრისას ითვალისწინებენ ისეთ ზომებს, რომლებიც ხელს შეუშლის ერთი მესაკუთრის ხელში მიწის დიდი მასივების კონცენტრაციას.
მაგალითად, გერმანიაში მიწის ნაკვეთი, რომელიც კერძო საკუთრებაში შეიძლება იყოს, ყველაზე ბევრი, 400-დან 500 ჰექტარამდეა, პოლონეთში - 300 ჰექტარი, უნგრეთში - 300 ჰექტრამდე, რუმინეთში - 200 ჰექტრამდე.
გარდა ამისა, მიწის ნაკვეთის იჯარით აღების ან ყიდვის დროს, მაგალითად, გერმანიაში, ფინეთში, ნიდერლანდებში და იტალიაში არაოფიციალური პირობა მოქმედებს, რომ მოიჯარე ან მყიდველი უნდა იყოს ადგილობრივი მცხოვრები - კანონში ეს არ წერია, მაგრამ ქვეყნის მოქალაქეების პოზიცია ასეთია.
იოლია მიწის ყიდვა ესპანეთში. ამისთვის უცხოელს მხოლოდ ფინანსური ნომერი, სპეციალური კოდი სჭირდება, რომელსაც ადგილობრივი პოლიცია გასცემს. სხვაობა ისაა, რომ ესპანეთის და ევროკავშირის სხვა ქვეყნის მოქალაქეს ამ კოდს ერთ დღეში აძლევენ, დანარჩენებისთვის პროცესი კვირები ჭიანურდება.
შვეიცარიაში მიწების შესყიდვა მხოლოდ ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მოქალაქეებს შეუძლიათ, ან მათ, ვისაც ქვეყანაში ბიზნესის წარმოების ნებართვა აქვს.
შვედეთში რეგულაციები მოქმედებს იმ რეგიონებში, სადაც მოსახლეობის რაოდენობა მცირეა. ცალკეულ შემთხვევებში, მიწის მფლობელს მის მიერ შეძენილ მიწაზე ცხოვრება მოეთხოვება.
რამდენიმე ქვეყანაში უცხოელებისთვის სასოფლო-სამეურნეო მიწების მიყიდვაზე დროებითი შეზღუდვები მოქმედებს. მაგალითად, პოლონეთში 12-წლიანი მორატორიუმია გამოცხადებული. ევროკავშირში ბოლო წლებში გაწევრიანებულ ქვეყნებში, როგორებიცაა ბულგარეთი, ჩეხეთი, ესტონეთი, უნგრეთი, ლატვია, ლიტვა, რუმინეთი და სლოვაკეთი აკრძალვის პერიოდი 7 წელს გაგრძელდა.
ისრაელში, ჩინეთში და დიდ ბრიტანეთში მიწებს უცხოეთის მოქალაქეებზე საერთოდ არ ყიდიან. ისრაელში მიწა მთლიანად სახელმწიფოს საკუთრებაა და მის გამოყენებას სახელმწიფო მკაცრად აკონტროლებს. კომუნისტურ ჩინეთში სახელმწიფო და კოლექტიური პოლიტიკაა, ხოლო დიდ ბრიტანეთში მთელი მიწა ფორმალურად სამეფო ოჯახის საკუთრებაა, რომელიც მიწის ნაკვეთებს უპრობლემოდ ყიდის სამეფოს მოქალაქეებზე, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში - უცხოელებზე. იმავდროულად, მიწის ნაკვეთისთვის დანიშნულების შეცვლა გაერთიანებულ სამეფოში ფაქტობრივად შეუძლებელია.
